Podsumowanie kampanii „Małopolska bez smogu” 2021
Treść
Debata z udziałem przedstawicieli Polskiego Alarmu Smogowego, Departamentu Środowiska UMWM, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie oraz przedstawicieli małopolskich gmin podsumowała piątą już edycję akcji "Małopolska bez smogu". Podczas transmitowanej na antenie Radia Kraków debaty, która odbyła się 20 grudnia w Studiu im. Romany Bobrowskiej, zaprezentowane zostały wyniki i wnioski wynikające z prowadzonych od 12.11 do 20.12 pomiarów jakości powietrza w 6 małopolskich gminach: Mogilanach, Czernichowie, Czarnym Dunajcu, Nowym Targu, Krynicy i Piwnicznej. Goście debaty dyskutowali również o tym, jak przyspieszyć proces wymiany bezklasowych pieców w Małopolsce i skąd biorą się tak duże dysproporcje w działaniach na rzecz czystego powietrza poszczególnych gmin naszego regionu.
Zapis debaty:
https://www.radiokrakow.pl/aktualnosci/debata
Podsumowanie akcji "Małopolska bez smogu 2021":
https://www.radiokrakow.pl/aktualnosci/podsumowanie-kampanii-malopolska-bez-smogu-2021
Podsumowanie kampanii „Małopolska bez smogu” 2021
Od 12 listopada do 20 grudnia w ramach akcji „Małopolska bez smogu” realizowanej przez Radio Kraków i Polski Alarm Smogowy we współpracy z Województwem Małopolskim, przenośne pyłomierze monitorowały jakość powietrza w 6 małopolskich gminach: Mogilanach i Czernichowie (od 12 do 23 listopada) w Czarnym Dunajcu i Nowym Targu (od 24 listopada do północy 6 grudnia) oraz w Krynicy-Zdroju i Piwnicznej-Zdroju (od 7 do 20 grudnia).
W trzech gminach prowadzona była także kampania „Zobacz czym oddychasz”, w której wykorzystywany był model sztucznych płuc, mająca na celu unaocznienie problemu oddychania zanieczyszczonym powietrzem. Kilkumetrowe płuca okryte białą tkaniną filtracyjną „oddychały” zanieczyszczonym powietrzem i z dnia na dzień stawały się coraz ciemniejsze.
Grafika: Polski Alarm Smogowy
Fot. S. Magiera
W pierwszym etapie akcji pyłomierze badały jakość powietrza w gminach krakowskiego obwarzanka: Czernichowie i Mogilanach. Na 10 dni pomiarów dobowa norma dla stężenia pyłu PM10 (50 µg/m3) została przekroczona jeden raz w Czernichowie (14 listopada).
Poniżej zostały przedstawione wykresy średnio godzinowych i średniodobowych stężeń dla Mogilan i Czernichowa oraz ich porównanie dla uśrednionych wyników GIOŚ w Krakowie. Średnio godzinowe i średniodobowe stężenia w Czernichowie są średnio wyższe od identycznego okresu dla Mogilan oraz porównywalne z Krakowem. Maksymalna wartość stężenia średnio godzinowego dla badanych lokalizacji wynosiła 114 µg/m3 w Czernichowie (17 listopada, średnia z okresu 16:00-17:00) oraz 65 µg/m3 w Mogilanach (17 listopada, średnia z okresu 17:00-18:00 oraz średnia z okresu 18:00-19:00). Średnia dla całych pomiarów w Mogilanach wyniosła: 27 µg/m3, w Czernichowie: 35 µg/m3, a w Krakowie 35 µg/m3.
W drugim etapie akcji „Małopolska bez smogu” (od 24 listopada do 6 grudnia) analizatory zostały zainstalowane na Podhalu: w Czarnym Dunajcu oraz w Nowym Targu. W ciągu 12 dni pomiarów norma dobowa została przekroczona sześć razy w Nowym Targu – 25, 26, 27 i 28 listopada oraz 3 i 5 grudnia. Warto przypomnieć, że ciągu całego roku takich przekroczeń może być zaledwie 35. W Czarnym Dunajcu w badanym terminie norma dobowa nie została przekroczona. Poniżej zostały przedstawione wykresy średnio godzinowych i średniodobowych stężeń dla Czarnego Dunajca i Nowego Targu oraz ich porównanie dla uśrednionych wyników GIOŚ w Krakowie. Średnio godzinowe i średniodobowe stężenia w Nowym Targu są średnio wyższe od identycznego okresu dla Czarnego Dunajca lub dla Krakowa. Maksymalna wartość stężenia średnio godzinowego dla badanych lokalizacji wyniosła 120 µg/m3 w Czarnym Dunajcu (24 listopada, średnia z okresu 18:00-19:00) oraz 238 µg/m3 w Nowym Targu (24 listopada, średnia z okresu 21:00-22:00). Średnia dla całych pomiarów w Czarnym Dunajcu wyniosła: 24 µg/m3, w Nowym Targu: 46 µg/m3, a w Krakowie 35 µg/m3.
Ostatni etap akcji „Małopolska bez smogu” to pomiary jakości powietrza w małopolskich uzdrowiskach: Krynicy-Zdroju i Piwnicznej-Zdroju. Na 11 dni pomiarów prowadzonych w obu miejscowościach, norma dobowa została przekroczona dwa razy w miejscowości Piwniczna - Zdrój – 14 i 15 grudnia. W Krynicy-Zdrój w badanym terminie norma dobowa nie została przekroczona.
Poniżej zostały przedstawione wykresy średnio godzinowych i średniodobowych stężeń dla Krynicy-Zdroju i Piwnicznej-Zdroju. Maksymalna wartość stężenia średnio godzinowego dla badanych lokalizacji wyniosła 49 µg/m3 w Krynicy-Zdroju (15 grudnia, średnia z okresu 00:00-01:00) oraz 116 µg/m3 w Piwnicznej - Zdroju (14 grudnia, średnia z okresu 16:00-17:00). Średnia dla całych pomiarów w Krynicy-Zdrój wyniosła: 19 µg/m3, w Piwnicznej -Zdroju: 31 µg/m3. Trzeba zaznaczyć, że w tym okresie (13-14 grudnia br.) w niektórych małopolskich powiatach mieliśmy do czynienia z przekroczeniem poziomu informowania oraz ryzykiem wystąpienia poziomu alarmowego dla pyłu zawieszonego PM10, co było związane z warunkami pogodowymi utrudniającymi rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń, powstałych w wyniku spalania węgla i drewna w gospodarstwach domowych.
Etap I - Średnia dla całych pomiarów w Mogilanach wyniosła: 27 µg/m3, w Czernichowie: 35 µg/m3, a w Krakowie 35 µg/m3.
Etap II - Średnia dla całych pomiarów w Czarnym Dunajcu wyniosła: 24 µg/m3, w Nowym Targu: 46 µg/m3, a w Krakowie 35 µg/m3.
Etap III - Średnia dla całych pomiarów w Krynicy-Zdrój wyniosła: 19 µg/m3, w Piwnicznej - Zdroju: 31 µg/m3, a w Krakowie 52 µg/m3.
Najwyższe stężenia pyłów notowane były zazwyczaj w godzinach popołudniowych oraz nocnych. Spowodowane jest to użytkowaniem przestarzałych kotłów, pieców i kominków na paliwa stałe (węgiel i drewno). Zdarzały się momenty, kiedy stężenia pyłu PM10 w gminach, w których prowadzone były pomiary, przekraczały 100 µg/m3, a więc granicę powyżej której jakość powietrza uznawana jest za bardzo złą i szkodliwą dla zdrowia mieszkańców.
Tabela: Najwyższe średnie stężenia godzinne w poszczególnych gminach
|
Czas pomiaru |
Stężenie maksymalne pyłu PM10 [µg/m3]
|
||
|
Mogilany |
Czernichów |
Kraków |
|
|
17.11.2020/g.17:00 |
65 |
|
70 |
|
17.11.2020/g.18:00 |
|
114 |
71 |
|
|
|
|
|
|
|
Czarny Dunajec |
Nowy Targ |
Kraków |
|
24.11.2020/ g.18:00 |
120 |
|
28 |
|
24.11.2020/ g.21:00 |
|
238 |
43 |
|
|
|
|
|
|
|
Krynica-Zdrój |
Piwniczna - Zdrój |
Kraków |
|
14.12.2020/ g. 16:00 |
|
116 |
52 |
|
15.12.2020/ g. 00:00 |
49 |
|
104 |
|
|
|
|
|
Przedstawione pomiary reprezentują obszar wokół zamontowanego pyłomierza. Nie są to pomiary reprezentatywne dla całej, czasem dużej miejscowości. Jednak dzięki tym pomiarom dowiedzieliśmy się na jakim poziomie sytuują się zanieczyszczenia powietrza w pobliżu lokalizacji pyłomierzy (zazwyczaj w centrum miejscowości lub w okolicy budynków użyteczności publicznej), w analizowanym czasie. Wśród gmin, w których prowadzona była kampania znalazły się dwie gminy z „obwarzanka krakowskiego”, dwie podhalańskie oraz dwie gminy uzdrowiskowe. Podobnie jak w rankingu ogólnopolskim dotyczącym miejscowości z najgorszą jakością powietrza , z którego wynika, że Nowy Targ jest najbardziej zanieczyszczonym miastem, także pomiary prowadzone w ramach tej kampanii wskazywały najwyższe stężenia właśnie w Nowym Targu.
Aby poprawić jakość powietrza w małopolskich miejscowościach, należy przede wszystkim wdrożyć działania mające na celu likwidację źródeł niskiej emisji. Proces wymiany kotłów w gminach postępuje zbyt wolno. W całej Małopolsce w 2020 roku wymieniono zaledwie 10 tysięcy „kopciuchów”. To zdecydowanie za mało, biorąc pod uwagę, że w całym województwie jest jeszcze około 300 tysięcy urządzeń, które należy wymienić zgodnie z uchwałą antysmogową. Obserwując wyniki przeprowadzonych w ramach akcji „Małopolska bez smogu” pomiarów, możemy stwierdzić, że problem z jakością powietrza pojawia się wieczorami, gdy mieszkańcy zaczynają palić w swoich kotłach i piecach. A w gminach, w których prowadzono pomiary tempo wymiany kotłów jest zbyt wolne.
W Nowym Targu w 2020 roku wymieniono kotły zaledwie w 163 budynkach, w Czarnym Dunajcu w 20 budynkach, w Krynicy – Zdroju w 58, a w Piwnicznej Zdroju w 15 budynkach.
Dzięki wspólnym działaniom prowadzonych w ramach Inicjatywy „600 dni dla Czystego Powietrza” tempo wymiany kotłów w gminach „krakowskiego obwarzanka” monitorowane jest co 3 miesiące.
Z otrzymanych danych wynika, że rośnie liczba składanych wniosków w programach dotacyjnych.
W Czernichowie do końca roku zostało około 1200, a w Mogilanach ponad 500 kotłów, które należy wymienić do końca 2022 roku. W pierwszym półroczu 2021 roku wymieniono tam odpowiednio 20
i 15 urządzeń grzewczych oraz złożono 98 wniosków o wymianę kotłów w Czernichowie i 81
w Mogilanach. Mieszkańcy muszą mieć świadomość zapisów uchwały antysmogowej i kar grożących za niedostosowanie się do niej. Gminy natomiast powinny podjąć szereg działań naprawczych, które zostały dokładnie sprecyzowane w aktualnym Programie ochrony powietrza. Jednym z głównych działań powinny być kontrole prowadzone w gospodarstwach domowych. Takie kontrole nie służą tylko nakładaniu kar, ale mogą być wykorzystywane do informowania mieszkańców o uchwale antysmogowej, z której wynika że do końca 2022 roku wszystkie kotły poniżej 3. klasy powinny zostać wymienione. Do wejścia w życie uchwały antysmogowej zostało zaledwie 376 dni. Najwyższy czas, aby gminy i mieszkańcy wykazali się aktywną postawą i jak najszybciej zlikwidowali źródła niskiej emisji, które są główną przyczyną złej jakości powietrza w Małopolsce.
* Dane i podsumowanie wyników opracowane przez Polski Alarm Smogowy.
Organizatorzy akcji „Małopolska bez smogu”:
Partner główny:
Szczegóły:
https://www.radiokrakow.pl/aktualnosci/podsumowanie-kampanii-malopolska-bez-smogu-2021
Akcja prowadzona we współpracy z gminami: Czernichów, Mogilany, Czarny Dunajec, Nowy Targ, Piwniczna-Zdrój, Krynica-Zdrój.